Mια ανατρεπτική σπουδή για τα ομηρικά έπη. Ο ποιητής της Ιλιάδας και της Οδύσσειας διδάσκει Μαθηματικά και προσδιορίζει τη χρήση των αριθμών

8TH INTERNATIONAL WEEK Dedicated to Maths 2016p. 1211-1224

Δρ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Μ.Ε. ΤΣΩΝΗ

Περίληψη

Ο Όμηρος χρησιμοποιεί στα έπη του συνειδητά τους αριθμούς από το 1-9 και τα πολλαπλάσιά τους. Π.χ. ο εννέα είναι ο αριθμός που περικλείει την έννοια της υψίστης τελειότητας. Ενώ ο αριθμός 7 είναι τόσο σημαντικός, που στην καθημερινότητα θεωρείται ως ο τυχερός αριθμός. Γράφει σε δακτυλικό εξάμετρο.

Ποιητική μαεστρία αναγνωρίζεται στην εσωτερική σύνταξη των Aπολόγων: τα επεισόδιά τους σχηματίζουν τριάδες. Σε κάθε στίχο υπάρχει με έντεχνο τρόπο μια μικρή παύση στην απαγγελία, έτσι ώστε να σχηματίζεται σταθερός πάντα μαθηματικός λόγος! Η τριαδικότητα των ποδιών αποτελεί αδιάψευστη μαρτυρία της εσκεμμένης διαιώνισης της τριαδικής υπόστασης! Μάλιστα γίνεται προσπάθεια να αποδοθούν μαθηματικές προεκτάσεις στους ομηρικούς στίχους με τη βοήθεια ≪λεξαρίθμων≫. Ο Όμηρος μας εκπλήσσει με τις εξειδικευμένες αναφορές του μέσα στα έπη του, καθώς κατονομάζει συστάδες αστέρων και αστερισμούς. Συνδέει το Έπος με τον ≪θησαυρό του Ατρέα≫. Αναφέρεται στην κατασκευή του σωστού αστρόπλοιου, ικανού να μας ταξιδέψει στον γαλαξία. Έτσι ο Όμηρος, ο Μέγιστος Ποιητής της Ελληνικής Αρχαιότητας, ο ≪Ποιητής των Ποιητών≫, μέσα από τα Έπη του -≪έργα ώριμης τελειότητας≫ τόσο για τη μορφή όσο και για το περιεχόμενό τους- αποδεικνύεται άριστος γνώστης των Μαθηματικών.

Ανακοίνωση

Ο Όμηρος, ως μέγιστος εραστής της Ορφικής-Πυθαγορικής τριάδος, χρησιμοποιεί στα έπη του συνειδητά τον αριθμό τρία και τα πολλαπλάσιά του! Τρεις. Από το ταράσσω, ταρα- >τρα- >τρε- (α>ε) >τρει- (ε>ει) >τρι-. Ο Ποσειδώνας με την τρίαινα δεν καμάκωνε κάτι, αλλά τάραζε την θάλασσα και προξενούσε σεισμούς. Είχε τρεις αιχμές γιατί ο αριθμός ήταν ιερός από τα αρχαιότατα χρόνια. Ενώ η κατάληξη –αινα (τρί-αινα) προέρχεται από το αινός = δεινός, φοβερός, τρομερός.
…»και τρεις εχύθηκε φορές με ορμή να τον φονεύσει (ο Διομήδης τον Αινεία) και τρεις του ετίναξε ο θεός (Απόλλων) τη φωτεινή του ασπίδα ( Ιλ. Ραψ. Ε, στ. 435), και τρεις εσκάλωσε φορές ο Πάτροκλος στο τείχος και τρεις τον εξετίναξεν ο Φοίβος με τα χέρια, (Ιλ. Ραψ. Π, στ. 702), και τρεις φορές κραυγάζοντας τρομακτικώς εχύθη (ο Πάτροκλος) και άνδρες εννέα (=3. 3) τη φορά ροβόλησαν στον Άδη… (Ιλ. Ραψ. Π, στ.784)

Ποιητική όμως μαεστρία αναγνωρίζεται και στην εσωτερική σύνταξη των Aπολόγων: τα επεισόδιά τους σχηματίζουν τριάδες:

*Kίκονες, Λωτοφάγοι, Kύκλωπες,
*Aίολος, Λαιστρυγόνες, Kίρκη,
*Σειρήνες, Σκύλλα-Xάρυβδη, Θρινακία.

Σε κάθε τριάδα οι δύο πρώτες περιπέτειες είναι συνοπτικές, ενώ η τρίτη διεξοδική. Πρόκειται λοιπόν για μια αφηγηματική αλυσίδα που είναι συμμετρικά δεμένη με μικρούς και μεγάλους κρίκους· ο τρίτος κρίκος καθεμιάς τριάδας αποτελεί «κόμπο» της αφήγησης –καμπή δηλαδή που αλλάζει αποφασιστικά την τύχη του Oδυσσέα και των εταίρων του.

Μάλιστα, στο τέλος της πρώτης τριάδας αναφέρονται απώλειες εταίρων, αλλά όχι πλοίων· στο εσωτερικό της δεύτερης τριάδας συντρίβονται όλα τα καράβια εκτός από αυτό του Oδυσσέα· Τελικά, μετά τη Θρινακία ο Oδυσσέας χάνει όλους τους συντρόφους και εντελώς απομονώνεται.

Οι Πυθαγόρειοι –προπάτορες του Όμηρου-πίστευαν πως η έννοια της επιφάνειας πρέπει να συμβολίζεται με τον αριθμό 3, από το τρίγωνο που ονόμαζαν «πρωταρχικό σχήμα», γιατί διαμορφώνεται και εκφράζεται μέσω του αριθμού 3. Ομοιότητες βρίσκουμε και στο Ορφικό Τρίπτυχο: Ύπαρξη Ζωή Διάνοια. Τα πρώτα ίχνη Αγίων Τριάδων εντοπίζονται στη μητριαρχική οικογένεια όπου λατρευόταν η Μεγάλη Μητέρα η Γαία, που ήταν και η θεά της γονιμότητας. Η θεά εμφανίζεται με τρεις μορφές :της Παρθένας ως σύμβολο αγνότητας, της Μητέρας ως σύμβολο δημιουργίας και της Γραίας ως σύμβολο της σοφίας.

Φοβερή τριαδική θεότητα συνθέτουν και οι Ερινύες που γεννήθηκαν από το αίμα του Ουρανού μετά τον ακρωτηριασμό του από τον Κρόνο και υπήρχαν πριν ακόμη κι από την εμφάνιση του Δία και των Ολυμπίων Θεών.

Ο Όμηρος επίσης, έγραψε σε δακτυλικό εξάμετρο.

Μῆνιν ἄειδε θεὰ Πηληϊάδεω Ἀχιλῆος
οὐλομένην, ἣ μυρί᾽ Ἀχαιοῖς ἄλγε᾽ ἔθηκε,
πολλὰς δ᾽ ἰφθίμους ψυχὰς Ἄϊδι προΐαψεν
ἡρώων, αὐτοὺς δὲ ἑλώρια τεῦχε κύνεσσιν
οἰωνοῖσί τε πᾶσι, Διὸς δ᾽ ἐτελείετο βουλή,

Δηλαδή κάθε στίχος αποτελείται από έξι δακτύλους και κάθε δάκτυλος αποτελείται από τρεις συλλαβές, μία μακρόχρονη και δύο βραχύχρονες, − ∪ ∪ .

Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,
αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,
αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου

Υπάρχουν σταματήματα και παύσεις που ξεχωρίζουν οι περίοδοι (από τελεία σε τελεία ή από τελεία σε ερωτηματικό) δάκτυλος: 1ος 2ος 3ος 4ος 5ος 6ος − ∪ ∪ /− ∪ ∪ /− ∪ ∪ /− ∪ ∪ /− ∪ ∪ /− ∪ .Υπάρχει γενικά μια μικρή παύση της φωνής ( brake of voice) μεταξύ δύο διαδοχικών λέξεων που είναι αρκετό, ώστε να επηρεάσει τον ρυθμό. Επιπλέον, κάθε δάκτυλος (πόδι) αποτελεί μία τριάδα -,∪ , ∪ , που περιέχει μια δυάδα, η δυάδα εδώ είναι [ -,∪ ] δηλαδή το μακρό και το βραχύ, όπως το άρτιο και το περιττό στις Πυθαγόρειες τριάδες! Μια πρώτη πυθαγόρεια τριάδα αποτελείται πάντα από δύο περιττούς αριθμούς και έναν άρτιο, π.χ. (4, 3 ,5), (12, 5, 13), (20, 21, 29) κτλ.

Στον Όμηρο η μονάδα είναι ο δάκτυλος (-,∪ ,∪ ), δηλαδή (μακρό, βραχύ, βραχύ), στον Πυθαγόρα η τριάδα π.χ. (4,3,5) δηλαδή (άρτιο, περιττό, περιττό). Το εμβαδόν του ζωογονικού τριγώνου δηλαδή αυτού που έχει πλευρές (4,3,5) είναι έξι και κατά περίεργο τρόπο ένας στίχος έχει έξι δακτύλους, σε μια μυσταγωγική Ομηρική-Ορφική ταύτιση στίχου-τριγώνου!

Επιπλέον, σε κάθε στίχο υπάρχει με έντεχνο τρόπο μια μικρή παύση στην απαγγελία, που ήταν υποχρεωτική για τον αοιδό, στο δεύτερο πόδι, έτσι ώστε να σχηματίζεται σταθερός πάντα μαθηματικός λόγος! Αλλά και η τριαδικότητα των ποδιών αποτελεί αδιάψευστη μαρτυρία της εσκεμμένης διαιώνισης της τριαδικής υπόστασης! Ο αριθμός 3 είχε πάντοτε μια ξεχωριστή θέση στην ανθρώπινη συνείδηση σε βαθμό που θεωρούταν ότι είναι ιερός.

Σ’όλες σχεδόν τις λαϊκές εκδηλώσεις – κοινωνικές, λατρευτικές, καλλιτεχνικές – όπου απαιτείται η χρήση αριθμών, παρατηρείται το φαινόμενο της προτίμησης ορισμένων από αυτούς, κυρίως 3,7,9,12,40 κ.λ.π.

Ο εννέα π.χ., είναι ο αριθμός που περικλείει την έννοια της υψίστης τελειότητας. Το εννέα σχετίζεται, ως πολλαπλάσιο του τρία, με την τριαδικότητα του Θεού. Προέρχεται από το ρήμα αινέω, αινητός>είνατος (α>ε, η>α), ήταν ιερός αριθμός ως τριπλάσιος του τρία, όπως το επτά εκ του σεπτός. Το εννέα από τα εν + αινέω>εναινέω> εννέα, με αποβολή του αι.

Εξάλλου, όλα τα πολλαπλάσια των εννέα αριθμών, από το ένα ως το εννέα, μας δίνει το εννέα (2χ9=18 που σημαίνει 1+8=9, 3χ9=27 που σημαίνει 2+7=9, 8 χ 9=72 που σημαίνει 7+2=9 κ.ο.κ.).

Το βασίλειο του Νέστορα αποτελείται από 9 πόλεις (Πύλος – Αργίνη – Θρύον – Αιπύ -Κυπαρισσήεντα – Αμφιγένεια – Πτελεός – Έλος – Δώριον), και μάλιστα ο βασιλιάς έλαβε μέρος στην Τρωική εκστρατεία με 90 καράβια (Ιλιάς Β 591 – 602). Όταν αργότερα ο Τηλέμαχος επισκέπτεται την Πύλο για να ζητήσει πληροφορίες για τον πατέρα του, βρίσκει τους κατοίκους της κατά τη διάρκεια μιας θυσίας στην οποία υπάρχουν 9 ομάδες ανθρώπων, όπου η κάθε μία θυσιάζει 9 ταύρους. (Οδύσσεια γ 7 – 8). Αλλά και στην Ιλιάδα αναφέρεται ο ίδιος αριθμός: 9 νύχτες (ι – 470), 9 τοξότες (θ 261 – 266) και 9 ήρωες ζήτησαν εθελοντικά να αναμετρηθούν σε μονομαχία με τον Έκτορα, όταν ο Αχιλλέας αρνούταν να βγει στο πεδίο της μάχης (Η ισι). Στο Π 785 της Ιλιάδας, ο Πάτροκλος ντυμένος με τα όπλα του Αχιλλέα σκοτώνει 3 φορές από 9 στρατιώτες των Τρώων. Επιπλέον 9 ημέρες έβρεχε και τα  κύματα κατεδάφιζαν το τείχος που έχτισαν οι Έλληνες για να προφυλάξουν τα πλοία τους από τις επιθέσεις των Τρώων, το οποίο χτίστηκε χωρίς τη θέληση των Θεών (Ιλιάς μ 25). Τέλος, 9 χρόνια διαρκεί η πολιορκία της Τροίας (Οδύσσεια γ 118, ε 107 και ξ 240).

Ο ίδιος αριθμός σχετίζεται με τις μετακινήσεις του Οδυσσέα από το ένα νησί στο άλλο «εννήμαρ», δηλαδή 9 ημέρες παρασύρεται από τους ανέμους για να φτάσει από τον Κάβο Μαλιά στο νησί των Λωτοφάγων (Οδύσσεια ι 82), 9 ημέρες για να φτάσει στην Ωγυγία, το νησί της Καλυψώς (μ 447 και η 253), 18 ημέρες για να αντικρύσει τα σκιερά όρη της γης των Φαιάκων (ε 279).

Ο Οδυσσέας χρησιμοποιεί τον ίδιο αριθμό και στις ψεύτικες διηγήσεις του προς τον Εύμαιο (ξ 314 και ξ 248) και στο νησί των Φαιάκων εκλέγονταν 9 αγωνοδίκες που μεριμνούσαν για τη διεξαγωγή των αγώνων (θ 258). Το περίφημο ασκί μέσα στο οποίο ο Αίολος κρατούσε φυλακισμένους τους ανέμους και το χάρισε στον Οδυσσέα είχε κατασκευαστεί από τομάρι εννιάχρονου βοδιού (κ 19) και οι σύντροφοι του Οδυσσέα το άνοιξαν την ένατη ημέρα (κ 28,), όταν φάνηκε από μακριά η Ιθάκη και ο Οδυσσέας έπεσε να κοιμηθεί, πράγμα που σημαίνει ότι η Ιθάκη απείχε από το νησί του Αιόλου ταξίδι 9 ημερών με ούριο άνεμο.

Εκτός των άλλων οι μνηστήρες της Πηνελόπης ήταν 108 (9χ12) (Οδύσσεια π 245 κ.ε.) Ο αριθμός εννέα προσαυξάνει σε δέκα, καθώς ανάμεσα στη δεύτερη και στην τρίτη τριάδα παρεμβάλλεται η Nέκυια. H κάθοδος του Oδυσσέα στον Άδη συστήνει τον βυθό όχι μόνον των Aπολόγων, αλλά και ολόκληρης της Oδύσσειας, αφού εδώ νόστος και θάνατος συμπλέκονται και εναλλάσσονται. Οι δέκα αυτές περιπέτειες των Aπολόγων περιβάλλονται από δύο ακόμη, και έτσι ο συνολικός αριθμός τους ανεβαίνει σε δώδεκα: το επεισόδιο της Kαλυψώς που καθηλώνει τον Oδυσσέα για οκτώ περίπου χρόνια· και το επεισόδιο των Φαιάκων, στο νησί των οποίων ο ήρωας σώζεται, ύστερα από το τελευταίο και συντριπτικό του ναυάγιο. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι σ’ αυτόν τον έσχατο σταθμό του νόστου ο ήρωας εγγίζει το όριο του θανάτου, με αποτέλεσμα η σωτηρία του να φαντάζει σχεδόν σαν ανάσταση.

O τύπος της αναδρομικής αφήγησης (όπου κάποιος, επιστρέφοντας από τον πόλεμο ή από μακρύ και ριψοκίνδυνο ταξίδι στην πατρίδα του, διηγείται στους δικούς του όσα έπαθε και έμαθε) είναι πιθανότατα κατάκτηση της προομηρικής αφηγηματικής τέχνης και τεχνικής. Σε αυτό το σημείο ο ποιητής της Oδύσσειας μάλλον δεν πρωτοτυπεί. Η πρωτοτυπία του βρίσκεται στο γεγονός ότι η δική του in medias res διήγηση δεν πραγματοποιείται στην Iθάκη και δεν προσφέρεται από τον Oδυσσέα στην Πηνελόπη και στον Tηλέμαχο· συντελείται στη Σχερία, στο νησί της Nαυσικάς, και την ακούν επιφανείς Φαίακες, ο βασιλιάς Aλκίνοος και η βασίλισσα Aρήτη. H μεταφορά λοιπόν των Mεγάλων Aπολόγων από την Iθάκη στη Σχερία αποτελεί ίσως το νεοτερικό στοιχείο της Oδύσσειας.

Συνυπάρχει στα ομηρικά έπη και ο αριθμός 7 , που είναι πολύ συχνός και στη Μυθολογία . Προέρχεται ετυμολογικά από το σεπτός, το σ σε δασεία, ιερός αριθμός (έβ-δομος, εβ- >σεβ- > σέβας) Επιπλέον, το αστρικό σμήνος «Πλειάδες» αποτελείται από επτά άστρα, τα οποία πήραν τα ονόματά τους από πρόσωπα της ελληνικής μυθολογίας, τις επτά κόρες του Άτλαντα και της Ωκεανίδας Πλειόνης ή της Ωκεανίδας Αίθρας. Τα ονόματά τους είναι τα εξής: Μερόπη, Αλκυόνη, Κελαινώ, Ηλέκτρα, Αστερόπη, Ταϋγέτη και Μαία. Με γυμνό μάτι διακρίνονται μόνο τα έξι από αυτά τα άστρα. Είναι οι αστερισμοί της Μεγάλης Άρκτου.

Ο αριθμός 7 είναι τόσο σημαντικός που μπήκε στην καθημερινότητα μας ως τυχερός αριθμός. Σύμφωνα με τον Όμηρο, ο Απόλλωνας είχε 7 αγέλες βοδιών. Ο Οδυσσέας προτού επιστρέψει στην πατρίδα του στην Ιθάκη, έμεινε στο νησί της Καλυψώς 7 ολόκληρα χρόνια. Με 7διπλο βοδινό δέρμα ήταν φτιαγμένη η ασπίδα του Αίαντα στην Ιλιάδα. Ο Όμηρος θέλει 7 τις αγέλες των βοδιών του Απόλλωνα, 7 χορδές έχει η λύρα του, επτάπηχο ανδριάντα του δώρισαν οι Αιγύπτιοι.

Ο Οδυσσέας είναι ένας ηλιακός ήρωας, όπως ο Θησέας ή ο Ηρακλής. Καθένα από τα εμπόδια, σταθμούς-δοκιμασίες που βρίσκει στο δρόμο του (θάλασσα-δοκιμασίες ζωής) έχει τον δικό του συμβολισμό. Κι αφού ο ήρωας έχει περάσει απ’ όλα τα σημεία του ζωδιακού κι έχει ολοκληρώσει το συμβολικό αριθμό 12, ταυτίζεται με τον ήλιο.

Πολλές φορές γίνεται προσπάθεια να αποδοθούν μαθηματικές προεκτάσεις στους Ομηρικούς στίχους με τη βοήθεια «λεξαρίθμων». Θεωρούν μερικοί ότι σε κάθε γράμμα αντιστοιχεί μία αριθμητική τιμή και ότι κάθε στίχος αντιπροσωπεύεται από έναν αριθμό που προκύπτει, αν προστεθούν οι αριθμητικές τιμές όλων των γραμμάτων.

Η Ελληνική γλώσσα είναι η τελειότερη που έχει δημιουργηθεί στα χρονικά της ανθρώπινης ιστορίας. Πρόκειται για μια γλώσσα που έχει κατασκευαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να έχει άμεση σχέση με… τη μαθηματική γλώσσα και να περικλείει μια «αφανή αρμονία. « Όπως έγραψε ο Ιάμβλιχος στα «Θεολογούμενα της αριθμητικής» («Περί δεκάδος» 64-15,20): «Ακόμα η δεκάδα γεννά τον (αριθμό) 55, ο οποίος περιέχει θαυμαστά κάλλη. Εάν δε υπολογίσεις τα ψηφία της λέξης “εν” σε αριθμούς, βρίσκεις άθροισμα 55″.

Οι πρόγονοί μας δεν χρησιμοποιούσαν ψηφία αλλά τα γράμματα της αλφαβήτου τονισμένα ως σύμβολα αριθμών (π.χ. α΄=1, β΄=2 κ.ο.κ.). Με αυτόν τον τρόπο οι λέξεις μπορούν να αναλυθούν σε αριθμούς σχηματίζοντας τους «λεξαρίθμους». Έτσι καθετί προσλάμβανε ξεχωριστή σημασία μέσα από έναν συνδυασμό μαθηματικών και ονομάτων.

Ωστόσο αυτό που αποδεικνύεται πράγματι ασύλληπτο είναι το γεγονός ότι το Ελληνικό αλφάβητο κρύβει μια μυστική επίκληση! Εάν πάρουμε τα γράμματά του και τα θέσουμε στη σειρά, ως δια μαγείας εμφανίζεται μια αρχαία προσευχή που εξυμνεί το Φως και την Ψυχή! Έχουμε, λοιπόν: «Αλ φα, βη τα Γα Αμα δε Ελ, τα εψ ιλών. Στη ίγμα, (ίνα) ζη τα, η τα, θη τα Ιώτα κατά παλλάν Δα. (Ινα) μη νυξ η, ο μικρόν (εστί) πυρός δε ίγμα ταφή εψ ιλών, φυ (οι) Ψυχή, ο μέγα (εστί)!» Η μετάφραση είναι η εξής:

«Νοητέ ήλιε, εσύ που είσαι το φως, έλα στη Γη. Κι εσύ, ήλιε ορατέ, ρίξε τις ακτίνες σου στον πηλό που ψήνεται. Ας γίνει ένα καταστάλαγμα για να μπορέσουν τα Εγώ να ζήσουν, να υπάρξουν και να σταθούν πάνω στην παλλόμενη Γη. Ας μην επικρατήσει η νύχτα, που είναι το μικρόν, και κινδυνεύσει να χαθεί το καταστάλαγμα της φωτιάς μέσα στην αναβράζουσα λάσπη, κι ας αναπτυχθεί η Ψυχή, που είναι το μέγιστο, το σημαντικότερο όλων.»

Ας δούμε και το έπος της Οδύσσειας κάνοντας μια προσπάθεια αποκωδικοποίησης στις τέσσερις πρώτες λέξεις της [α] ραψωδίας.

Άνδρα μοι έννεπε, μουσα,=1182[3]

1].- οι ταυτότητες* των δυο πρώτων λεξάριθμων [άνδρα =156[3] και [μοι=120[3] μας δίνουν τον μαγικό αριθμό [33] και μας οδηγούν στο μεγαλιθικό μνημείο.

*ταυτότητες = 1+5+6 = 12 =1+2 = 3 .-Το [3] λογίζεται ως ταυτότητα του λεξάριθμου 156[3]

2].-οι ταυτότητες των τεσσάρων λεξάριθμων μας δίνουν, σε παγκόσμια πρώτη, το χρυσό αριθμό φ=1,618 , την αλληλουχία ακέραιων αριθμών [σειρά φιμπονατσι] δηλαδή με βάση την οποία ο γενετικός μας κώδικας δομεί το ανθρώπινο σώμα και όχι μόνο. Πράγματι,

Ανδρα =156[3]
Μοι=120[3]
Εννεπε=195[6]
Μουσα=711[9]

Έχουμε δηλαδή την μοναδική στα δυο Ομηρικά Έπη αλληλουχία φυσικών αριθμών [3-3-6-9] σειρά φιμπονατσι ,τα μαθηματικά δεδομένα της οποίας είναι,

Α1=3

Α2=3

Α3=α1+α2=6

Α4=α2+α3 =9 η 9 Χ 1,618 = 14,562 δηλαδή [15]-

Α5=α3+α4 =15 15 Χ 1,618 =24,27 δηλαδή [24]

Α6=α4+α5=24 24 Χ 1,618 =38,832 δηλαδή [39]

Α7=α5+α6=39 39 Χ 1,618 =63,102 δηλαδή [63]

Α8= α6+α7=63 63 Χ 1.618 =101,934 δηλαδή [102]

Α9=α7+α8=102 102 Χ 1.618 =165,036 δηλαδή [165]

Α10= α8+α9=165 κ.ο.κ

Ο Όμηρος άφησε τεράστια κληρονομιά με τα δύο τριαδικά-εξαδικά έπη του. Εύλογα ο Αντισθένης μας υπενθυμίζει «Αρχή σοφίας η των ονομάτων επίσκεψις». «Η τοποθέτηση του Ομήρου από τον Πλάτωνα στην  κορυφή του Ιωνικού στρατοπέδου, εκτοπίζοντας και αυτούς ακόμα τους μεγάλους φυσικούς φιλόσοφους Θαλή, Ηράκλειτο, Δημόκριτο αποδεικνύει ότι δεν ήταν μόνον ένας άριστος ποιητής, αλλά ο «στρατηγός» του γεμάτου ροή και μεταβολή κόσμου του Πλάτωνα», είναι ο ιδρυτής, ο θεμελιωτής του Πλατωνικού μη όντος, ο βαθύς γνώστης του κόσμου των αισθητών.

Ας δούμε όμως και πού αλλού εντοπίζονται οι μαθηματικές γνώσεις τους ποιητή. Ο «κατάλογος νεών» για τους Αχαιούς στη Β ραψωδία (όπως και ο κατάλογος των Τρώων) αποτελεί στην ουσία ένα «μαθηματικό» κείμενο, όπως λειτουργούσαν οι «λογιστικές» πινακίδες των ανακτόρων, διότι περιγράφει ένα άθροισμα 1186 πλοίων (και στρατιωτών) που παράγεται (ως τελικός αριθμός) με την «πρόσθεση» μικρότερων καλοϋπολογισμένων αριθμητικών συνόλων.

Το κείμενο οργανώνεται μαθηματικά σε τρία επίπεδα με πολλά αριθμητικά σύνολα:

α) 29 ελληνικά βασίλεια στην νότια Βαλκανική, απλώνονται σε έξι γεωγραφικές ενότητες, απογράφονται με 164 συγκεκριμένες «θέσεις» και εκπροσωπούνται από 44 ηγεμόνες .

β)Το κάθε βασίλειο συμμετέχει στην εκστρατεία (στο τελικό σύνολο), με συγκεκριμένο αριθμό καραβιών π.χ. Αγαμέμνονας 100, Νέστορας 90, Αχιλλέας 50, Οδυσσέας 12, Φιλοκτήτης 7…,ώστε να δημιουργείται το τελικό σύνολο των 1186 πλοίων.

γ) Σε κάθε πλοίο επιβαίνουν από 50 (στου Φιλοκτήτη) έως 120 στρατιώτες(στα πλοία των Βοιωτών) και με βάση το μέσο (85 στρατιώτες), ο αριθμός των στρατιωτών υπολογίζεται στους 100.810

(1186 Χ 85).

Ο αριθμός του εκστρατευτικού σώματος των Ελλήνων τα 1186 πλοία, ή οι 100.000 στρατιώτες (υπολογίζεται και σε 10/10), συνδέεται με τους αντιπάλους Τρώες, που στον κατάλογό τους έχουν 16 συμμετοχές και με τους αφιχθέντες του τελευταίου έτους αυξάνονται στους 20.

Όμως υπάρχουν και πιο εξειδικευμένοι υπολογισμοί όπως π.χ. ο αριθμός των στρατιωτών των Τρώων στην Θ ραψωδία:

≪Τόσα μπροστά στην Ίλιον άστραφταν πυρά που ‘καίγαν
οι Τρώες ανάμεσα στον Ξάνθον και στα πλοία.
Χίλια στον κάμπον εκαίονταν πυρά και στο καθένα
άνδρες στην λάμψη του πυρός εκάθονταν πενήντα…≫ Θ 560 –3

Εδώ ο ποιητής με μια απλή μέθοδο πολλαπλασιασμού 1000 Χ 50 υπολογίζει τα 10/10 του τρωικού στρατού σε 50.000 άνδρες.

Έκπληξη προκαλεί επίσης ο ακριβέστερος μαθηματικός υπολογισμός της στρατιωτικής δύναμης των Τρώων της πόλης, όταν στην Β ραψωδία διατυπώνει μια αριθμητική «πράξη», δίνοντας τον «λόγο» Τρώων– Αχαιών:

≪ ….αν θέλαμε οι Αχαιοί και οι Τρώες
δεμένοι μ’ όρκους ιερούς, εδώ να μετρηθούμε,
εκείνοι να ξεδιαλεχθούν οι κάτοικοι της Τροίας
και εις δεκάδες οι Αχαιοί να διαιρεθούμε όλοι
και από τους Τρώες κεραστή να πάρει η κάθε μία
θα έλειπε ο κεραστής από πολλές δεκάδες,
τόσα είναι τα Αχαιόπαιδα πλειότερα των Τρώων,
όσοι στη πόλη κατοικούν, όμως από άλλες χώρες
πολλές τους ήλθαν σύμμαχοι………≫ Β – 118- 131

Άρα, η καθαρή δύναμη της τρωικής πόλεως είναι το 1/10 των Αχαιών (100.000) , δηλαδή 10.000 άνδρες, ενώ οι σύμμαχοι των Τρώων είναι περίπου 40.000.

Ο ποιητής χρησιμοποιεί συχνά τους αριθμούς για να παράξει αθροίσματα και υπολογισμούς σε πολλές περιπτώσεις .

Τα αθροίσματα των δώρων, π.χ. του Αγαμέμνονα προς τον Αχιλλέα είναι: 1) 7 Τρίποδες, 2) 10 τάλαντα βάρος Χρυσάφι, 3) 20 Λέβητες, 4) 12 αγωνιστικοί Ίπποι, 5) 7Αιχμάλωτες + Βρισηίδα , 6) Υπόσχεται επίσης την κόρη του για γυναίκα του Αχιλλέα δίνοντας ως λάφυρα ένα καράβι και 7 πόλεις στην Ελλάδα.

Επίσης καταγράφονται τα δώρα του Πριάμου προς τον Αχιλλέα :

Ο Πρίαμος δίνει ως λύτρα :1) 12 Πέπλοι , 2) 12 Χλαίνες, 3) 12 Τάπητες, 4) 12 Επανωφόρια, 5) 12 Χιτώνες , 6) 10 τάλαντα(βάρος) Χρυσάφι, 7) 4 Λέβητες, 8) 2 Τρίποδες, 9) 1 Ποτήρια

Παρόμοια αθροίσματα περιγράφονται στους επινέκριους αγώνες του Πατρόκλου, όπου ένας ολόκληρος θησαυρός αθλοθετείται από τον Αχιλλέα για να δοθούν τα βραβεία (ως α΄, β΄ και γ΄ βραβείο), ανάλογα με την αξία τους, στα αθλήματα, μάλιστα η ιεράρχηση της αξίας των αντικειμένων κρύβει ακριβείς υπολογισμούς (συγκρίσεις σε χρυσό – βόδια – δούλους – αντικείμενα).Π.χ. η αξία ενός χάλκινου οπλισμού π.χ. του Διομήδη, 9 βόδια (χάλκινα όπλα) και του χρυσού οπλισμού του Γλαύκου, 90 βόδια(χρυσά όπλα), δίνει την αξία του χαλκού προς το χρυσό ότι είναι 1:10. Αλλά και στις συναλλαγές, π.χ. στο εμπόριο αιχμαλώτων, ο Λυκάονας πωλείται 100 βόδια (από τον Αχιλλέα) και εξαγοράζεται από τον Πρίαμο 300, οι υπολογισμοί γίνονται σε βόδια, όπως και στα όπλα.

Υπολογισμοί αναφέρονται και στη χωρητικότητα των κρατήρων, στον προσδιορισμό του δραματικού χρόνου των γεγονότων στην Β-134 («εννέα χρόνια πέρασαν…») ή και στην Ω ραψωδία (όταν η Ελένη δηλώνει 20 χρόνια μακριά από την πατρίδα της)…

Η πιο αποκαλυπτική περίπτωση είναι το χρονικό σχέδιο ολόκληρης της Ιλιάδας, δηλαδή οι 51 ημέρες των γεγονότων που έχουν αξιοσημείωτη αριθμητική κατανομή, δηλαδή 9 μέρες λοιμού( + ) 19 μέρες γεγονότων: θυμός Αχιλλέα. – θάνατος Έκτορα και ταφή Πατρόκλου(=12 μέρες απουσίας των θεών+7μέρες γεγονότων) και τέλος (+) 23 ημέρες του επιλόγου (=12 μέρες άταφος ο Έκτορας( +) 11 η εκεχειρία για την Ταφή Εκτορα) (= 51).

Το ίδιο «μαθηματικό» σχέδιο πλαισιώνεται από την διαχείριση των 330 δρώντων προσώπων της Ιλιάδας, (στην κατανομή τους Τρώες – Αχαιοί, την ενεργοποίησή τους μέσα στο ποιητικό σχέδιο, την θανάτωσή τους…), ενώ εμφανή «μαθηματικό» σχεδιασμό έχουν τα σχήματα διοίκησης των αντιπάλων, δηλαδή το 9μελές των Αχαιών, το 7μελές των Τρώων(πολιτικό συμβούλιο των Γερόντων), τα οποία εμφανίζονται σε ολοφάνερη μαθηματική αντιστοιχία με την διάταξη των στρατευμάτων, έτσι η διάταξη π.χ. των Τρώων, στην Μ -86 αποκαλύπτει τη διαίρεση του στρατού σε 5 σώματα που το καθένα διοικούν 3 στρατηγοί, αναφέρονται λοιπόν 15 στρατηγοί για 50.000 στρατιώτες (η διαίρεση είναι 50.000 : 5 = 10.000, τόσο αριθμεί κάθε σώμα, το οποίο διοικούν 3αρχηγοί, συνεπώς κάθε αρχηγός διοικεί 3.300 άνδρες).

Παρόμοιοι υπολογισμοί δηλώνονται με άνεση και ακρίβεια όπως π.χ. στην περίπτωση του στρατεύματος του Αχιλλέα, στην Π -168, όπου αναφέρεται ότι το στράτευμα(50 πλοία, 50Χ50 άνδρες =2500) ήταν χωρισμένο σε πέντε μέρη, δηλαδή με 500 στρατιώτες και είχε πέντε διοικητές : τον Μενέσθιο, τον Εύδωρο, τον Πείσανδρο, τον Φοίνικα και τον Αλκιμέδοντα.

Όμως και στην Οδύσσεια η μαθηματική γνώση του Ομήρου είναι εκπληκτική, αν θυμηθούμε ότι στην Ι-60, απογράφεται η πρώτη μαζική απώλεια 6 συντρόφων από κάθε πλοίο(μετά την ήττα στην Ίσμαρο (6Χ12=72)), στην Κ-203, όταν ο Οδυσσέας έχει μείνει με μόνο ένα πλοίο, αναφέρεται ότι διαίρεσε τους άνδρες σε δύο ομάδες, έτσι ο Ευρύλοχος έφυγε από το καράβι με 22 συντρόφους, άρα το καράβι είχε μέσα 22+22 = 44 στρατιώτες, τον Ευρύλοχο και τον Οδυσσέα, δηλαδή 46, ώστε αν σ’ αυτούς προσθέσουμε τους 6 που χάθηκαν στην Ίσμαρο, δίνεται η χωρητικότητα κάθε καραβιού του, 52 άνδρες, άρα το στράτευμα του Οδυσσέα ήταν 52 Χ 12 = 624 άνδρες.

Αθροίσματα αναφέρονται επίσης στην Π245 που καταγράφονται οι μνηστήρες, 52 από το Δουλίχι, 24 από τη Σάμη, 20 από τη Ζάκυνθο, 12 από την Ιθάκη, σύνολο 108, ενώ ένα μεγάλο άθροισμα αποτελούν τα κοπάδια του Οδυσσέα, στην Ξ 13, όπου οι 12 μάντρες του Εύμαιου με τις 50 χοιρομάνες αθροίζουν 600 ζώα και μαζί με τα 360 ελεύθερα αρσενικά γίνονται 960 χοίροι, στους οποίους προστίθενται στην Ξ- 100, τα 36 κοπάδια εκτός Ιθάκης (12 αρνιών, 12 χοίρων, 12 γιδιών) και ακόμη 11 στην ίδια την Ιθάκη ….

Ο Όμηρος όμως συνεχίζει να μας εκπλήσσει με τις εξειδικευμένες αναφορές του μέσα στα έπη του. Τον 8ο αιώνα, στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια και ειδικά στην περιγραφή της ασπίδας του Αχιλλέα, καθώς και στις οδηγίες του για τον πλου της Καλυψώς στον Οδυσσέα, κατονομάζει συστάδες αστέρων και αστερισμούς. Δηλαδή αναφέρει τις Πλειάδες, τις Υάδες, την Μεγάλη Άρκτο, τον Ωρίωνα, τον Σείριο, τους επτά αστέρες της Λυκαονίας (Άμαξα) και τον Αρκτούρο.

Ειδικά για την Μεγάλη Άρκτο λέει ««που την λένε και Άμαξα, που μόνο δεν βυθίζεται αυτή στα νερά του βυθού». Σημαίνοντας ότι οι αστέρες του αστερισμού ποτέ δεν βυθίζονται κάτω από τον ορίζοντα και ποτέ δεν ανατέλλουν ή δύουν.

Ο Πτολεμαίος (150 μ.Χ.)και ο Τιμοχάρης ο Αλεξανδρεύς (320 – 260 πΧ, Έλληνας αστρονόμος και φιλόσοφος) επισημαίνουν πως η Μεγάλη Άρκτος που αναφέρει ο Όμηρος κοιτάζει πράγματι προς τον Ωρίωνα ακριβώς, όπως και σήμερα. και η Μεγάλη Άρκτος, ήταν όντως ο πιο καλός οδηγός για διευθύνσεις προς τα βόρεια και για τα ταξίδια του Οδυσσέα.

Επίσης, η Καλυψώ, η ένδοξη νύμφη, πρόσταξε πως στο ταξίδι του στον ωκεανό, θα πρέπει να κρατά αυτόν τον αστερισμό, πάντα στα αριστερά του.

Τον 8ο αιώνα π.Χ. ο Ησίοδος καταθέτει στο έργο του «Έργα και Ημέραι», ένα ημερολόγιο εργασιών, αναφέροντας ορισμένες από τις ομάδες αστέρων του Ομήρου. Πιο ειδικά, τις ανατολές και δύσεις, τις διελεύσεις τους μαζί με τις Ισημερίες και τα Ηλιοστάσια, τις φάσεις της Σελήνης, δίνοντας έτσι ένα γεωργικό χρονοδιάγραμμα τόσο για τη φύτευση και τη συγκομιδή όσο και για τον καιρό ή και τη ναυσιπλοΐα.

Επίσης, η σύνδεση του Έπους με τον «θησαυρό του Ατρέα» είναι απόλυτη στην κυριολεξία, καθώς η Οδύσσεια είναι γραμμένη πάνω σε πέτρα με αριθμούς και όχι μόνο. Το μνημείο παρέχει πληροφορίες για τον ορθό τρόπο που πρέπει να μετράμε τον χρόνο, πληροφορίες για το φαινόμενο της Μετάπτωσης των Ισημεριών, πληροφορίες για τον χρόνο που χτίσθηκε,[1080] ή [1240 π.χ.] που αποτελεί ταυτόχρονα και την ημερομηνία εμφάνισης των Δωριέων στα ιστορικά δρώμενα της εποχής και το σπουδαιότερο μας αποκαλύπτει τον χρόνο που μας δόθηκε για να επιτύχουμε τους στόχους μας [5400] χρόνια.

Γίνεται επίσης αναφορά στην κατασκευή του σωστού αστρόπλοιου, ικανού να μας ταξιδέψει στον γαλαξία, που είναι μεν αδύνατη από τους επιστήμονές μας αλλά φαίνεται πως η Αθηνά το γνωρίζει πολύ καλά, εφόσον μας δώρισε, σύμφωνα πάντα με τις περιγραφές της, ένα ιπτάμενο δίσκο. Το αστρόπλοιο δηλώνει πως είναι κρυμμένο μέσα στο έδαφος, κάτω από τον «θησαυρό του Ατρέα», περιμένοντας χιλιάδες χρόνια να το ανακαλύψουμε.

Όλα αυτά τοποθετούν τον «θησαυρό του Ατρέα» στην κορυφή των μνημείων του πλανήτη από κάθε άποψη ενδιαφέροντος.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1.Το πρωτότυπο ομηρικό κείμενο που χρησιμοπείται για την παράθεση των στίχων είναι από τις εκδόσεις Ζαχαρόπουλος και συνοδεύεται με την ποιητική μεν αλλά αντικειμενική μετάφραση του Ζήσιμου Σιδέρη σε σχέση με άλλες. Διευκρινίζω πως χρησιμοποιώ συμβουλευτικά τον Σιδέρη και μεταφράζω μόνη μου τα χωρία της Οδύσσειας ή Ιλιάδας που επικαλούμαι.

2. Putman Henriette – Cramer, Μεταξάς, Γ, – Αγγελάτος, Ομηρική Ιθάκη, Εκδόσεις Κάκτος.

3. Λιβαδάς, Ν. – Τουμασάτος, Κεφαλληνία: Η Αποκάλυψη της Ομηρικής Ιθάκης.
4. Τσιμαράτος, Ευ, Ποια είναι η Ομηρική Ιθάκη, Έκδοση της Εταιρείας ΜελέτηςΕλληνικής Ιστορίας.

5. Arnold Toynbee, Οι Έλληνες και οι Κληρονομίες τους, εκδόσεις Καρδαμίτσα,1981
6. Jean Cuisenier, Ο περίπλους του Οδυσσέα, Μετάφραση: Κώστας Αντύπας,Εκδόσεις «Αλεξάνδρεια» , 2005__

Advertisements

Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΜΑΡΞ ΚΑΙ ΕΝΓΚΕΛΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ. Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ M.E.  ΤΣΩΝΗ

Δρ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΜΑΡΞ ΚΑΙ ΕΝΓΚΕΛΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ. Η ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

1.      ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

Προς τα τέλη του 18^ου αιώνα η Γερμανία βρίσκεται σε προγενέστερο στάδιο ανάπτυξης συγκριτικά με τη Γαλλία που είχε περάσει στη μανιφακτούρα και την Αγγλία στη βιομηχανία. Σύμφωνα με τον Marx η Γερμανία ήταν «η σύγχρονη του ιστορικού παρελθόντος των προχωρημένων λαών»1.

Η ναπολεόντειος κατοχή συνδυαστικά με τις πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις οδήγησαν σε έντονη δημογραφική άνοδο, αύξηση του πληθυσμού των πόλεων, μεγάλη πρόοδος στη βιομηχανία και στην εξόρυξη μεταλλευμάτων και στη μεταλλουργία. Με τη συμφωνία της τελωνειακής ένωσης το 1834 δημιουργήθηκαν οι κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη της γερμανικής οικονομίας και την είσοδο του καπιταλισμού στη βιομηχανική φάση. Η εξέλιξη αυτή είχε ως αποτέλεσμα την τροποποίηση και σύνθεση των κοινωνικών τάξεων. Κυρίαρχη ήταν αυτή των ευγενών. Η οικονομική της βάση είναι η έγγειος ιδιοκτησία και από πολιτική άποψη αποτελεί το στήριγμα του καθεστώτος της απόλυτης μοναρχίας. Ωστόσο, στις ανατολικές επαρχίες εμφανίζεται ένας φιλελευθερισμός, που οφείλεται στην ανάπτυξη και δραστηριότητα της αστικής τάξης.

Η μεγαλοαστική τάξη ενισχύθηκε από τη βιομηχανική ανάπτυξη που σημειώθηκε στις αρχές του αιώνα. Οι τεχνίτες αποτελούν τη μεγάλη μάζα. Η κατάργηση των συντεχνιών αύξησε τον αριθμό τους, ωστόσο η κοινωνική τους θέση είναι προσωρινή. Απειλούνται να πέσουν στην κατάσταση του προλεταριάτου, αλλά η κοινωνική τους συνείδηση είναι προσανατολισμένη προς την αστική, την οποία μιμούνται.

Το βιομηχανικό προλεταριάτο σχηματίζεται κυρίως στον 19^ο αιώνα με εξαιρετικά γρήγορη ανάπτυξη κυρίως από πρώην εργάτες και έχει χειραφετημένη ταξική συνείδηση. Μόνο στην υφαντουργία και την τυπογραφία η  εργατική τάξη έχει πιο συνειδητούς εργάτες που λόγω των απάνθρωπων συνθηκών ζωής επιταχύνουν την εξέγερσή τους. Η εικόνα αυτή θα δώσει τη δυνατότητα στον Marx να ανακαλύψει μέσα στην εργατική τάξη το σπόρο μιας καινούργιας κοινωνίας και τον φορέα του μέλλοντος της ανθρωπότητας.2

O Μarx στο Παρίσι γνωρίζει και συνεργάζεται με τον Φρίντριχ Ένγκελς, ο οποίος τον έφερε σε επαφή με το ζήτημα της εργατικής τάξης και της Οικονομίας και συνέγραψαν τη «Γερμανική Ιδεολογία», μια κριτική μελέτη της φιλοσοφίας του Χέγκελ και των αριστερών Εγελιανών, βάζοντας έτσι τα θεμέλια του διαλεκτικούυλισμού. Πολεμούν τις ριζοσπαστικές απόψεις των νεοεγελιανών ριζοσπαστών και εκφράζουν κρίσεις για την ιστορική εξέλιξη της κλασικής γερμανικής φιλοσοφίας.3 Η καθημερινή εργασία του Ένγκελς στην εταιρεία του πατέρα του τον εξοικειώνει με τα καθημερινά γεγονότα αλλά παράλληλα του γεννά την επιθυμία να μελετήσει τη θεωρία και αρχίζει να διαβάζει τους οικονομολόγους Άνταμ Σμιθ, Ρικάρντο, Ζαν Μπαπτίστ κ.α. Αρχίζει να παρατηρεί από κοντά τη ζωή του προλεταριάτου, του οποίου η αθλιότητα έρχεται σε αντίθεση με τον πλούτο και την υπεροψία των κυρίαρχων τάξεων. Με το άρθρο του «Σχέδιο Κριτικής της Πολιτικής Οικονομίας» για πρώτη φορά γίνεται ανάλυση των προβλημάτων της παραγωγής και αυτό θα αποτελέσει την πηγή του ιστορικού υλισμού.4

  

Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ

Οι Μαρξ και Ένγκελς επιδόθηκαν στη συγγραφή της «Γερμανικής Ιδεολογίας» βάζοντας ως στόχο «να μελετήσουν τον ζωντανό άνθρωπο, όπως βρίσκεται μέσα στην ιστορία και την πολιτική»5.

Ο επαναστατικός χαρακτήρας της «Γερμανικής Ιδεολογίας» βρίσκεται «στη σχέση που έχει αποκατασταθεί ανάμεσα στο σύνολο των πολιτικών μετασχηματισμών (νόμοι για την ιδιοκτησία, μορφή του Κρατικού Δικαίου, συγκρότηση των εθνών) και ιδεολογικών μετασχηματισμών και στην ιστορία της παραγωγής των υλικών αγαθών» 6

Η πραγματεία των Μαρξ και Ένγκελς αναλαμβάνει να επαναπροσδιορίσει την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθεί η σκέψη. Να εξηγήσει τα στάδια και τις ποικίλες εκφάνσεις αυτής της πορείας εξέλιξης του ανθρώπινου πολιτισμού. Η υλιστική σκέψη έχει τη δυνατότητα να προσλαμβάνει όλα τα φαινόμενα στην πραγματική τους διάσταση, από την αιτία της εμφάνισής τους σε όλη την κίνηση και την ανάπτυξή τους 7.

O διαλεκτικός υλισμός δεν είναι ένας απλός εμπειρισμός που συλλέγει στιγμές της υλικής πραγματικότητας αλλά ούτε και ένα σύστημα επεξεργασίας αφαιρέσεων και εξιδανικεύσεων της υλικής διαδικασίας της ζωής. Η κίνηση αυτή είναι απτή και οδηγεί την ανθρώπινη κοινωνία από μια παλιότερη σε μια νεότερη φάση της ανάπτυξης διατηρώντας μια συνέχεια.

Ο κοινωνικός άνθρωπος που μετέχει ενεργά στις δραστηριότητες του συνόλου και με τον τρόπο αυτό συμβάλλει στο χτίσιμο του πολιτισμού μέσα από την αμφίδρομη κίνηση ανάμεσα στη δική του δράση και τις συνθήκες γύρω του, είναι το αντικείμενο μελέτης του διαλεκτικού υλισμού. «Δείχνει συνεπώς ότι οι περιστάσεις φτιάχνουν τους ανθρώπους όπως οι άνθρωποι φτιάχνουν τις περιστάσεις»8. Έτσι αποκαθίσταται και η μεγάλη συμβολή της διαλεκτικής για τη φιλοσοφική σκέψη.

Για τους Μαρξ και Ένγκελς οι νόμοι της διαλεκτικής ήταν νόμοι της αυτόνομης κίνησης των υλικών διεργασιών. 9. O διαλεκτικός υλισμός αναλύει κάθε φαινόμενο της ζωής και στη συνέχεια το ανασυνθέτει εντάσσοντάς το και πάλι στο όλο, στο ιστορικό συνεχές. Τα νέα επιτεύγματα της επιστήμης που γνωρίζουν μεγάλη απήχηση κατά τον 19^ο αι. επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τη μαρξιστική σκέψη. Διατυπώνει τους δικούς του νόμους, τη δική του μέθοδο ανάλυσης για να μελετήσει τη διαδικασία της κίνησης ενός ενιαίου όλου. Είναι η μόνη επιστημονική μέθοδος που έχει τη δυναμική να οδηγήσει στην ανατροπή της. Επειδή αναγνωρίζει την αξία της διαλεκτικής στις κοινωνικές επιστήμες, την αποσυνδέει οριστικά από την άγονη μελέτη  της κίνησης ιδεών που δεν έχουν καμία σχέση με τον κόσμο που πραγματικά εξελίσσεται.

Η υλιστική διαλεκτική γίνεται όπλο στα χέρια της εργατικής τάξης που μέσα από την εξέλιξη των πραγμάτων προσδοκά την ανατροπής της προηγούμενης κατάστασης. Η διαλεκτική εξασφαλίζει στην επιστήμη της ιστορίας τη δυνατότητα μιας συνολικής θεώρησης του ιστορικού γίγνεσθαι ως μια δυναμική ολότητα μιας συνολικής θεώρησης του ιστορικού γίγνεσθαι ως μια δυναμική ολότητα που εξελίσσεται παράλληλα με την ανθρώπινη δράση.

Η ιστορική εξέλιξη έχει παγκόσμιο χαρακτήρα αφού οι μοχλοί που της δίνουν κίνηση εξαρτώνται από την παγκόσμια αγορά και το διεθνές κεφάλαιο. Με τον καταμερισμό της εργασίας και την ιδιοκτησία που εδραιώνονται στον τομέα της παραγωγής από τα πρώτα χρόνια του πολιτισμένου κόσμου, δημιουργείται τελικά  μια μάζα εργατών χωρίς άλλη ιδιοκτησία πέρα από την εργατική τους δύναμη, που εργάζονται με αποτέλεσμα τη συγκέντρωση των παραγωγικών δυνάμεων στα χέρια λίγων, κάτω από τον ζυγό της ίδιας τους της δύναμης.10 Η τάξη αυτή κάτω από την εκμεταλλευτική πίεση οφείλει να ξαναδώσει κίνηση για την αλλαγή της καπιταλιστικής κοινωνίας, που έχει τώρα ξεπεράσει τα εθνικά όρια.

Η διαλεκτική σχέση ανθρώπων και μέσων παραγωγής οδηγεί στην ανάδυση νέων κοινωνικών μορφών και σχέσεων. Η συνασπισμένη δύναμη και η παγκόσμια πάλη των προλεταρίων, της τάξης που εισπράττει την αντίφαση των παραγωγικών σχέσεων και δυνάμεων όπως επικρατούν και επηρεάζουν όλο τον σύγχρονο κόσμο, γίνεται ο μοχλός κίνησης για την ανατροπή της καπιταλιστικής κοινωνίας.

Μέσα σ’ αυτόν τον φαύλο κύκλο που παίζουν οι ιδέες αντικαθιστώντας η μια την άλλη με τον ίδιο ρυθμό που η μια εξουσία αντικαθιστά την άλλη  μέσα στην κοινωνία, ο Μαρξ δίνει οριστικό τέλος επαναπροσδιορίζοντας την αρχή της ανθρώπινης ιστορικής πορείας στη στιγμή της δημιουργίας της. 11  O Marx διαπιστώνει ότι πρωταρχικής σημασίας είναι η αναζήτηση ενός νέου, ασφαλούς και σταθερού κριτηρίου μελέτης της ανθρώπινης κοινωνίας μέσα σε συνθήκες που θα αναζητηθούν στη φύση. Εξάλλου, η κοινωνική συγκρότηση των ανθρώπων καθοριζόταν από τους φυσικούς  τους δεσμούς και από τις σχέσεις τους με τη φύση. Οι σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους έχουν σαν βάση την αμοιβαία θέση τους μέσα στην παραγωγή, οπότε οι φυσικές συνθήκες περνούν σε δεύτερη θέση.

Αρχικά η δουλειά είναι η επέκταση της ελεύθερης διάθεσης της εργασίας του άλλου που υπάρχει ως σπόρος μέσα στην οικογένεια, οπότε ο καταμερισμός είναι φυσικός 12. Στο βαθμό που η παραγωγή γίνεται πλουσιότερη και διαφοροποιείται, ο καταμερισμός της εργασίας υπαγορεύει στο άτομο τη θέση του στην κοινωνία, τις σχέσεις του με τα εργαλεία παραγωγής.

Ο πρώτος καταμερισμός της εργασίας είναι ο χωρισμός μεταξύ βιομηχανικής και αγροτικής εργασίας. Κάθε καινούργια παραγωγική δύναμη επιτείνει ακόμη πιο πολύ τον καταμερισμό της εργασίας. Με την πρόοδο των παραγωγικών δυνάμεων τελειοποιείται ο καταμερισμός της εργασίας. Κάθε άτομο αφιερώνεται σε μια δραστηριότητα όλο και πιο περιορισμένη, γίνεται πιο ειδικός στο βαθμό που ο κόσμος του πλούτου και των αγαθών αυξάνεται και η παραγωγή γίνεται πιο καθολική. Ο καταμερισμός της εργασίας επιβάλλει όχι μόνο την κατανομή των λειτουργιών στο εσωτερικό της παραγωγής αλλά επίσης τη διανομή στην ιδιοποίηση των προϊόντων.

Η αστική τάξη προήλθε κυρίως από την ειδίκευση ενός ορισμένου αριθμού ατόμων στις υπηρεσίες του εμπορίου. Ο Μαρξ αναζητά την εξήγηση του κοινωνικού γίγνεσθαι στην κοινότητα και τις σχέσεις που διαμορφώνονται ανάμεσα στα μέλη της και την παραγωγική δραστηριότητά τους13. Έτσι, η υλική βάση της ζωής των ανθρώπων εξηγεί την εξέλιξη των αμοιβαίων σχέσεων τους.

Η υλιστική άποψη του Μαρξ για την προτεραιότητα του «είναι» βαθαίνει. Αυτό που οι άνθρωποι έχουν στο μυαλό τους καθορίζεται από το επίπεδο ανάπτυξης της κοινωνίας μέσα στην οποία ζουν. Η συνείδηση, ο τρόπος πρόληψης του κόσμου, είναι κοινωνικό προϊόν. Στο βαθμό που οι υλικές προϋποθέσεις εξελίσσονται, εξελίσσονται και οι ανάγκες των ανθρώπων. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να αλλάξουν τις συνθήκες αν δεν έχουν μια θεωρητική άποψη, μια επιστημονική γνώση για τους όρους αυτής της μεταβολής. Τροποποίηση της συνείδησης δε σημαίνει τίποτε άλλο παρά τροποποίηση της ερμηνείας του κόσμου.14 Είναι απαραίτητο, συνεπώς, για τον άνθρωπο να φτάσει σε μια επιστημονική γνώση της δραστηριότητάς του, σε μια επιστημονική γνώση της ιστορίας. Η αλλαγή του κόσμου δεν ανήκει πια στην κατηγορία των ευσεβών πόθων.

Η ιδεολογία, ο τρόπος που σκεφτόμαστε πάνω στην κοινωνία, και πάνω στην αντικειμενική ιστορική γνώση είναι μια κατάσταση της συνείδησης, που κατά τον Λεφέβρ κατασκευάζει το πλαίσιο εκείνο μέσα στο οποίο θα προστατευθούν και θα γίνουν αποδεκτά τα συγκεκριμένα συμφέροντα. Η ιδεολογία είναι το αποτέλεσμα της ανάπτυξης και της συγκέντρωσης των παραγωγικών δυνάμεων μιας κοινωνίας. Η ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής οδηγεί αναγκαστικά τους κατόχους της στη χρήση ιδεολογικών μορφών που καθιστούν την ιδιοκτησία τους ασφαλή. Από την άλλη ο καταμερισμός της εργασίας παίρνει την ολοκληρωτική του μορφή με τον καταμερισμό υλικής και πνευματικής εργασίας και αποσυνδέει τελείως τη συνείδηση από την πρακτική, υλική ζωή 15. Και η ιδεολογία παρουσιάζει εκείνες τις μορφές πρόσληψης του κόσμου που περιφρουρούν τα κέρδη μιας κοινωνικής  τάξης από την εργασία και την παραγωγή.

Η δημιουργία της ιστορίας, η αλλαγή της ανθρωπότητας σε σχέση με την αρχική περίοδο είναι αποτέλεσμα δύο ειδών μεταβολών: Η μια είναι άμεσο αποτέλεσμα της πρακτικής δραστηριότητας των ανθρώπων και η άλλη της θεωρητικής τους δραστηριότητας, η οποία διαπιστώνει τις συνέπειες των βαθμιαίων αλλαγών και καθορίζει μια δράση που σκοπεύει να προσαρμόσει τις  ανθρώπινες σχέσεις στο επίπεδο των παραγωγικών δυνάμεων. 16.  Τα  γεγονός ότι η ιστορική εξέλιξη σημαίνει σύγκρουση του παλιού με το νέο και επικράτηση του τελευταίου προϋποθέτει μια βαθειά αναταραχή μέσα στην κοινωνία.

3.      ΤΑΞΕΙΣ-ΤΑΞΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ-ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ

Ο ιστορικός υλισμός συγκροτείται σε επιστήμη με δική του μέθοδο, τη διαλεκτική, δικούς του νόμους ανάλυσης που προκύπτουν από την παρατήρηση της οικονομικής δραστηριότητας των ανθρώπων. Η ενασχόληση με την πολιτική οικονομία έχει κεντρικό ρόλο στο έργο των Μαρξ και Ένγκελς, οι οποίοι « αρχίζουν  να ξεχερσώνουν το έδαφος της πολιτικής οικονομίας, που την αντιλαμβάνονται όχι σαν τη θεωρητική μελέτη γενικών κατηγοριών αλλά σαν ανάλυση των πραγματικών ιστορικών και προσωρινών ανθρώπινων σχέσεων»17. Το αντικείμενο της Πολιτικής Οικονομίας είναι οι κοινωνικές και οι παραγωγικές σχέσεις των ανθρώπων. Επίσης, έχει να κάνει με ένα  ιστορικό, με ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο υλικό. Οι αλλαγές που συντελούνται στη ζωή της κοινωνίας, στην οικονομία, βρίσκουν, λοιπόν, την έκφρασή τους στα συμπεράσματα της πολιτικής οικονομίας.

Στο πρώτο μέρος της «Γερμανικής Ιδεολογίας» οι Μαρξ και Ένγκελς αποσαφηνίζουν την έννοια των παραγωγικών δυνάμεων, την υλική βάση της δραστηριότητας των ανθρώπων. Παραγωγικές δυνάμεις δεν είναι μόνο τα μέσα παραγωγής, δηλαδή τα εργαλεία αλλά και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούν, οι εφευρέσεις που καθορίζουν τον βαθμό της κυριαρχίας πάνω στη φύση, η συνεργασία, ο καταμερισμός της εργασίας  των οποίων η ανάπτυξη είναι σε συνάρτηση με το επίπεδο πολιτισμού που έχουν φτάσει οι λαοί . Ουσιαστικό ρόλο στην ανάπτυξη αυτή παίζει και η τεχνολογία.18

Κάθε πρόοδος των παραγωγικών δυνάμεων σημαίνει τροποποίηση των κοινωνικών σχέσεων, των σχέσεων παραγωγής. Οι Μαρξ και Ένγκελς σκιαγραφούν μια ιστορία των μορφών ιδιοκτησίας διακρίνοντας διαδοχικά την ιδιοκτησία του γένους, την αρχαία ιδιοκτησία και τη φεουδαρχική ιδιοκτησία. Η πρώτη είναι μια συλλογική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής που αποτελούνται από τη γη. Το επίπεδο της παραγωγικότητας είναι χαμηλό κι ο εργαζόμενος μόλις που μπορεί να παράγει όσα χρειάζεται για να ζήσει ο ίδιος. Αυτή η μορφή αντιστοιχεί «στο μη αναπτυγμένο στάδιο παραγωγής» και σε μια κοινωνική οργάνωση που στηρίζεται στην οικογένεια.19.

Η κοινωνική οργάνωση στηρίζεται στην οικογένεια. Οι παραγωγικές δυνάμεις αναπτύσσονται αργά. Διαχωρίζεται η γεωργία από την κτηνοτροφία , υπάρχει η χειροτεχνία και αναπτύσσεται η ανταλλαγή των προϊόντων της εργασίας. Η ιδιοκτησία είναι κοινοτική και η ακίνητη ατομική ιδιοκτησία εξελίσσεται. Στη συνέχεια εμφανίζεται  η ατομική ιδιοκτησία του δουλοκτήτη στα μέσα παραγωγής και στους εργαζόμενους, τους δούλους. Τώρα οι παραγωγικές δυνάμεις εξελίσσονται σημαντικά. Βαθαίνει ο καταμερισμός εργασίας ανάμεσα στη γεωργία και τη χειροτεχνία των πόλεων και ξεχωρίζουν στη βιοτεχνική παραγωγή  ειδικότητες όπως υφαντουργοί, βαφείς, ξυλουργοί σιδηρουργοί κ.α. Ωστόσο, οι πολύ άσχημες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης των δούλων δημιούργησαν μια αποστροφή για την καταναγκαστική εργασία τους. Οι δούλοι ξεσηκώνονται πια ενάντια στις κυρίαρχες τάξεις με αποτέλεσμα την κατάρρευση του δουλοκτητικού συστήματος.

Τη θέση του δουλοκτητικού συστήματος παίρνει η φεουδαρχία. Η ιδιοκτησία είναι συλλογική στο βαθμό που αντιπροσωπεύει τη μορφή κυριαρχίας μιας τάξης πάνω στη μάζα των δουλοπάροικων, τους οποίους πρέπει να διατηρεί σε κατάσταση υποταγής. Το κύριο πλεονέκτημα της φεουδαρχίας συγκριτικά με το δουλοκτητικό σύστημα έγκειται στο γεγονός ότι ο άμεσος παραγωγός, ο αγρότης, είχε υλικό ενδιαφέρον για τα αποτελέσματα της δουλειάς του, όταν δούλευε στο δικό του κομμάτι γης. Η φεουδαρχική οργάνωση θα δώσει στην πόλη τις συντεχνίες, μέσο για την άμυνα των κυρίων εναντίων τεχνιτών και του κύματος των δουλοπάροικων προσφύγων.20 Η ταξική πάλη στη φεουδαρχική κοινωνία παίρνει πιο μεγάλη οξύτητα και οι εξεγέρσεις των δουλοπάροικων χωρικών συγκλονίζουν τα φεουδαρχικά κράτη. Η αστική τάξη συσπειρώνει δίπλα της όλες τις τάξεις και τα στρώματα που είναι δυσαρεστημένα από τη φεουδαρχική τάξη πραγμάτων. Αρχίζει λοιπόν, η εποχή των αστικών επαναστάσεων, που αντικαθιστούν το φεουδαρχικό σύστημα με το καπιταλιστικό.21

Στον καπιταλισμό τα μέσα παραγωγής αποτελούν ατομική ιδιοκτησία, ενώ οι άμεσοι παραγωγοί, οι προλετάριοι διαθέτουν μέσα παραγωγής. Ο μισθωτός εργάτης είναι προσωπικά ελεύθερος, πουλάει την ικανότητά του για εργασία και παίρνει ως αντάλλαγμα μισθό εργασίας. Αναπτύσσεται η μεγάλη μηχανοποίηση της παραγωγής και οι ειδικευμένες επιχειρήσεις, ενώ ο καταμερισμός της εργασίας φτάνει σε πολύ υψηλό επίπεδο. Σχηματίζεται πλέον η παγκόσμια αγορά και το παγκόσμιο σύστημα της καπιταλιστικής  παραγωγής.

Το εμπόριο εμφανίζεται σαν μια ειδικευμένη δραστηριότητα που πηγάζει από την επέκταση των σχέσεων των πόλεων και την κοινότητα των συμφερόντων των τεχνιτών που επιθυμούν να κυκλοφορήσουν τα εμπορεύματά τους. Οι συνθήκες ζωής τους γίνονται πιο ομοιόμορφες στις πόλεις και αρχίζουν να έρχονται σε αντίθεση με τις συνθήκες ζωής της αριστοκρατίας, που ενδιαφέρεται για τη διατήρηση των τοπικών συνόρων.22

Οι κοινές συνθήκες ζωής των τεχνιτών και η αντίθεσή τους προς τη φεουδαρχική τάξη πραγμάτων συντελούν ώστε να συνειδητοποιήσουν τα άτομα ότι αποτελούν ένα σύνολο. Έτσι δημιουργούνται οι τάξεις. 23

Έμποροι και τεχνίτες μέσα σε μια εμπορευματική οικονομία διαθέτουν ένα κεφάλαιο που χάνει τον πολιτικό του χαρακτήρα και γίνεται όλο και περισσότερο κινητό. Η μανιφακτούρα συναγωνίζεται τις συντεχνίες και διευρύνει τα πλαίσια της αγοράς και συναγωνισμός των πόλεων παραχωρεί τη θέση του στο συναγωνισμό μεταξύ των εθνών. Το εμπόριο τώρα αποκτά πολιτική σημασία. 24. Στο εσωτερικό της ανθρώπινης ομάδας που εργάζονται βιομηχανικά, εμφανίζονται διαφοροποιήσεις και συγκρούσεις συμφερόντων. Οι έμποροι θα σχηματίσουν τη μεγαλοαστική τάξη. Οι ανθρώπινες σχέσεις στο πλαίσιο της εργασίας αλλάζουν, οι χρηματικές σχέσεις μεταξύ εργοδοτών και εργατών γίνεται ο κανόνας. Η εργασία επιβάλλεται πάνω στον εργάτη και ελέγχεται από την υλικά κυρίαρχη τάξη που έχει συγκεντρώσει τα μέσα παραγωγής ως ιδιοκτησία της. Η εκάστοτε κυρίαρχη τάξη είναι υπεύθυνη και για την οργάνωση της κοινωνίας.

Η εξέλιξη της μηχανικής κάτω από την ώθηση επιστημόνων π.χ. Νεύτωνας, θα δημιουργήσει δυνατότητες για μια μηχανοποίηση της παραγωγής σε μεγαλύτερη κλίμακα. Έτσι μπαίνουμε στην εποχή της μεγάλης βιομηχανίας, η οποία θα γνωρίσει την μεγαλύτερη ανάπτυξή της στην Αγγλία στα τέλη του 18^ου αιώνα.

Τα άτομα υποτάσσονται σε έναν τρόπο ζωής που προσδιορίζεται από τους όρους παραγωγής και δεν είναι τα ίδια σε θέση να ελέγξουν τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς τους ελεύθερα υποτάσσοντας σ’ αυτήν εξωτερικές συνθήκες. Για να μπορέσει να απελευθερωθεί η καταπιεζόμενη τάξη πρέπει να μην μπορούν πια να σταθούν πλάι πλάι οι παραγωγικές δυνάμεις που αποκτηθήκανε πια και οι κοινωνικές σχέσεις που υπάρχουνε τώρα να μην μπορούν να συνυπάρξουν.25 Εξάλλου, η ταξική πάλη  στην ουσία είναι η κινητήρια δύναμης όλης της εκμεταλλευτικής κοινωνίας.

Με τη μορφή της κοινωνίας αντίστοιχα μεταβάλλεται και η συνειδησιακή κατάσταση των ανθρώπων. Οι υλικές προϋποθέσεις που οργανώνουν τον τρόπο παραγωγής επηρεάζουν τις σχέσεις των ανθρώπων μεταξύ τους αλλά και τη σχέση τους με τη φύση.

Οι Μαρξ και Ένγκελς τονίζουν ότι ο απόλυτος καταμερισμός της εργασίας επέρχεται με τον καταμερισμό της υλικής από την πνευματική. Η απελευθέρωση της συνείδησης του ανθρώπου μπορεί να επέλθει  μόνο αν αρθεί εντελώς ο καταμερισμός αυτός.26

Η σύγκρουση ανάμεσα στις ανερχόμενες παραγωγικές δυνάμεις και την κυρίαρχη ιδεολογία και οικονομική οργάνωση βρίσκει τη λύση της στην επανάσταση. Αυτή θα επιφέρει κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας και θα καταργηθούν οι συνθήκες μέσα στις οποίες ζει η ανθρωπότητα. Θα καταργηθούν οι εξωτερικές δυνάμεις που δρουν πάνω στον άνθρωπο ανασταλτικά, πράγμα που θα του επιτρέψει να πάρει την τύχη στα χέρια του. Μια τέτοια επανάσταση θα είναι καρπός της συνειδητής δράσης του προλεταριάτου, γιατί η τάξη θα έχει φτάσει ως τη γνώση των νόμων ανάπτυξης της κοινωνίας. Τότε, δεν θα υπάρχει αυτό που κυρίως αποκαλείται πολιτική εξουσία, που δεν είναι παρά αυτό η επίσημη έκφραση της αντίθεσης των τάξεων μέσα στην αστική κοινωνία.27.

Tο κράτος στο μεταξύ αποσπάστηκε από την υλική του βάση, μπήκε πάνω από τα άτομα σαν μια υπερβατική δύναμη, ως ενσάρκωση του Δικαίου. Η νομική μορφή με την οποία σκεπάζει τη δράση της κυρίαρχης τάξης είναι η έκφραση στο πεδίο των ιδεών του κυρίαρχου τρόπου ιδιοκτησίας, δηλαδή του κυρίαρχου τρόπου, παραγωγής. Ο τύπος του κάθε κράτους καθορίζεται από το συγκεκριμένο κάθε φορά τρόπο παραγωγής κι έτσι έχουμε κράτος φεουδαρχικού τύπου, καπιταλιστικού κλπ, ενώ η μορφή που αυτό υιοθετεί έχει να κάνει με τις εκάστοτε ιστορικές ιδιομορφίες και εμφανίζεται πότε ως μοναρχία κι άλλοτε ως βασιλεία, δημοκρατία κλπ. Άλλες βασικές λειτουργίες του κράτους είναι η οικονομική, η κοινωνική, και η ιδεολογική, η οποία περιλαμβάνει έναν τεράστιο μηχανισμό για τη διάδοση της εκάστοτε ιδεολογίας της κυρίαρχης τάξης. Η αστική π.χ. τάξη υποστηρίζει ότι το κράτος είναι ουδέτερος ρυθμιστής των κοινωνικών αντιθέσεων. Ή ότι στέκει πάνω από την κοινωνία σε όφελος ολόκληρης της κοινωνίας. Το κράτος όμως γεννήθηκε μέσα στην πάλη των τάξεων, προκειμένου να επιβάλει με τη δύναμη, τη θέληση της οικονομικά κυρίαρχης τάξης απέναντι στους παραγωγούς του πλούτου, τον οποίο και καρπώνονται.28.

Το Δίκαιο και οι νόμοι αποτελούν τα κύρια γνωρίσματα του κράτους. Άλλα είναι η δημόσια εξουσία, η γεωγραφική περιοχή, η εδαφική αρχή και οι γραφειοκρατικοί μηχανισμοί. Οι θεσμοί του κράτους λειτουργούν χάρη σε μια κίνηση. Από την μια δημιουργήθηκαν για να προστατεύουν την ιδιοκτησία και το κεφάλαιο κι από την άλλη συντηρούνται και ελέγχονται από τους δύο αυτούς παράγοντες.

Ο χρηματικός χαρακτήρας των σχέσεων των ατόμων σε μια τέτοια κοινωνία και οι θεσμοί που κατοχυρώνουν αυτό τον χαρακτήρα παραχωρούν τον απόλυτο έλεγχο κάθε δραστηριότητας στον κάτοχο του κεφαλαίου που μπορεί να εξαγοράσει προϊόντα αλλά και ανθρώπους..29. Το κράτος ως όργανο κυριαρχίας και εκμετάλλευσης αντί να εκφράζει την ενότητα της κοινωνίας, εκφράζει τις σχέσεις κυριαρχίας και υποταγής και τα συγκρουόμενα ταξικά συμφέροντα.30.

Μόνο με το τέλος της κοινωνίας των ιδιωτών ξεπερνιέται και η αντίφαση που προκύπτει από την τεράστια ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων σε αντίθεση με τους κοινωνικούς περιορισμούς των σχέσεων ιδιοκτησίας. Τη διαδικασία αυτή μπορεί να φέρει εις πέρας οδηγώντας την τελικά στην αταξική, κουμουνιστική κοινωνία, μόνο το προλεταριάτο, μια τάξη με παγκόσμιο χαρακτήρα που αναγνωρίζει σαν εχθρό της τη διεθνή τάξη του κεφαλαίου. Μέσω της επανάστασης ανατρέπεται η εξουσία του προηγούμενου τρόπου παραγωγής και επικοινωνίας και αναπτύσσεται ο παγκόσμιος χαρακτήρας και η ενεργητικότητα του προλεταριάτου το οποίο στη συνέχεια απαλλάσσεται από καθετί που εξακολουθεί να είναι προσκολλημένο από την προηγούμενη θέση του στην κοινωνία 31.

Έτσι το κράτος αρχίζει να απονεκρώνεται. Τα οικονομικά καθήκοντα της δικτατορίας του προλεταριάτου διαμορφώνουν την οικονομική βάση για την απονέκρωση του κράτους υπογραμμίζοντας εμείς την εξάρτησή του από την ταχύτητα ανάπτυξης της ανώτερης φάσης του κουμμουνισμού και αφήνοντας ανοιχτό το θέμα των χρονικών περιόδων και μορφών που θα πάρει η απονέκρωση, γιατί δεν υπάρχουν στοιχεία για να λύσουμε τα ζητήματα αυτά.

 

4.      Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ

Το κριτήριο όλης της κλασικής γερμανικής φιλοσοφίας ήταν από την εποχή του Καντ η αλήθεια για τον άνθρωπο. Οι σχέσεις με τον κόσμο αποτελούσαν το αντικείμενο του φιλοσοφικού στοχασμού, ο οποίος με τον Χέγκελ είχε καταλήξει στη διαπίστωση της λογικότητας του κόσμου. Πάνω σ΄ αυτή τη βάση αναπτύχθηκε μια ορισμένη ανθρωπιστική αντίληψη την οποία αποδέχτηκαν ο Μαρξ και ο Ένγκελς και την υποβάλλουν τώρα σε κριτική. Αφετηρία τους είναι οι πραγματικοί άνθρωποι και επεξεργάζονται ένα ιδεώδες του ανθρώπου, που έχει απελευθερωθεί από τους πραγματικούς καταναγκασμούς και περιορισμούς., το οποίο πρέπει να πλησιάσει. Σημείο αναφοράς στη σκέψη του Μαρξ είναι το κοινωνικο-οικονομικό σύνολο μέσα στο οποίο βρίσκονται οι άνθρωποι.

Ο Μαρξισμός αποτελεί μια επανάσταση στη φιλοσοφία, γιατί σηματοδοτεί μια συστηματική αποβολή κάθε δελεαστικής αφαίρεσης. Η βάση κάθε στοχασμού είναι η πρακτική και το υλιστικό θεμέλιο της θεωρίας δεν μπορεί πλέον να εγκαταλειφθεί.

Με τη θεωρία του ιστορικού υλισμού που εισάγεται στη «Γερμανική ιδεολογία» διαμορφώθηκε για πρώτη φορά η κοινωνική επιστήμη σε αληθινή επιστήμη των νόμων της εξέλιξης της ανθρώπινης κοινωνίας. Για πρώτη φορά ο ιστορικός υλισμός κάνει δυνατή την αυστηρή επιστημονική  σπουδή πάνω στις κοινωνικές συνθήκες της ζωής των μαζών και τις μεταβολές των συνθηκών. Άνοιξε τον δρόμο για τη σπουδή της γένεσης, της ανάπτυξης, και της παρακμής των κοινωνικών και οικονομικών σχηματισμών με το να εξετάζει το σύνολο όλων των αντιφατικών τάσεων, να τις προσαρμόζει στις καθορισμένες συνθήκες ζωής και παραγωγής και να βρίσκει τις ρίζες για τις ιδέες και όλες τις διάφορες τάσεις στην κατάσταση των υλικών παραγωγικών δυνάμεων.

Με τη «Γερμανική ιδεολογία» οι Μαρξ και Ένγκελς  αντιλαμβάνονται την κίνηση μέσα στην αντιφατικότητά της. Οι παραγωγικές δυνάμεις δημιουργούν τις παραγωγικές σχέσεις που επιτρέπου την ανάπτυξή τους αλλά αναπτυσσόμενες αυτέ συγκρούονται με τους περιορισμούς που βάζουν στην ανάπτυξή τους οι παραγωγικές σχέσεις και τείνουν να τις σπάσουν. Διαβάζοντας  αυτά κανείς σκέφτεται τη διατύπωση με την οποία θα συμπυκνώσει ο Μαρξ τη θεωρία της επανάστασης γράφοντας μετά από δεκατρία χρόνια τον πρόλογο της «Συμβολής στην Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας»

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

1. Karl Marx, Κριτική της Εγελιανής Φιλοσοφίας του Κράτους και του Δικαίου, Εκδόσεις Παπαζήση, σελ.23

2. McLellan David, Marx before Marxism,(Harrmondsworth, Penguin books,1970), s.11-38

3. Παπαδημητρίου Ευθύμης, Ο Καρλ Μαρξ και η φιλοσοφία, Η σχέση του Μαρξ προς τη φιλοσοφική παράδοση, (Gutenberg,1983) σ.79.

4.  Ηampsher-Monk Ian, A history of Modern Political Thought, (Oxford, Blackwell, 1972) σ.364)

5.  Κ.Μαρξ-Φ. Ένγκελς, Γερμανική Ιδεολογία, Α, σ. 10

6.  Κ.Μαρξ-Φ. Ένγκελς, Γερμανική Ιδεολογία, Α, σ. 11

7. Lenin W.I.: Konspekt zu Hegels, Wissenschaft der Logik” in: Werke, Band 38,(Dietz Verlag Berlin,1977

8.  Κ.Μαρξ-Φ. Ένγκελς, Γερμανική Ιδεολογία, Α, σ. 88)

9. Autorenkollektiv: Geschichte der marxistischen Dialektik. Die Lenische Etappe, (Dietz Verlag, 1976) 

10.  Κ.Μαρξ-Φ. Ένγκελς, Γερμανική Ιδεολογία, Α, σ. 111 

11. Marx Karl: Zur Kritik der Politischen Okonomie.Vorwort. In: Marx/Engels: Werke, Bd.13, (Dietz Verlag Berlin, 1974) S.8/9.

12.  Κ.Μαρξ-Φ. Ένγκελς, Γερμανική Ιδεολογία, Α, σ. 77

13.  Κ.Μαρξ-Φ. Ένγκελς, Γερμανική Ιδεολογία, Α, σ. 65

14.  Κ.Μαρξ-Φ. Ένγκελς, Γερμανική Ιδεολογία, Α, σ. 70

15. Marx K:Die Wendung der Philosophie zur Praxis. In: Marxismusstudien 7. Folge, Tubingen 1972, nachgedruckt in:Sozialphilosophische Studien, Berlin 1973   

16.  Κ. Μαρξ-Φ. Ένγκελς, Γερμανική Ιδεολογία, Α, σ. 81

17. Κ. Μαρξ-Φ. Ένγκελς, Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος, (Εκδόσεις Σ.Ε.1984) σ. 81

18. Κ. Μαρξ-Φ. Ένγκελς, Γερμανική Ιδεολογία, Α, σ. 78

19. Κ. Μαρξ-Φ. Ένγκελς, Γερμανική Ιδεολογία, Α, σ.63

20. Κ.Μαρξ, Η αθλιότητα της φιλοσοφίας, εκδόσεις Αναγνωστίδη (τέταρτη έκδοση), σ. 172

21. Φ.Β. Κωνσταντίνωφ, Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ( Ινστιτούτο Φιλοσοφίας), Η θεωρία του ιστορικού υλισμού, (Εκδοτικός Οίκος Γνώσεως) σ. 135-138 

22. Φ.Β. Κωνσταντίνωφ, Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ( Ινστιτούτο Φιλοσοφίας), Η θεωρία του ιστορικού υλισμού, (Εκδοτικός Οίκος Γνώσεως) σ. 146

23. Β.Ι. Λένιν, Η μεγάλη πρωτοβουλία, Άπαντα, τ.39,σ.14 

24.  Κ. Μαρξ-Φ. Ένγκελς, Γερμανική Ιδεολογία, Α, σ.105

25. .Κ.Μαρξ, Η αθλιότητα της φιλοσοφίας, εκδόσεις Αναγνωστίδη (τέταρτη έκδοση), σ. 173

26. Κ. Μαρξ-Φ. Ένγκελς, Γερμανική Ιδεολογία, Α, σ.77

27. Πλάγγεσης, Ο Λένιν και η Φιλοσοφία, Ουτοπία, τεύχος 62, σ.190

28. Ένγκελς,Φρ.  Η καταγωγή της οικογένειας της ατομικής ιδιοκτησίας του κράτους, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή,, σ. 212

29. Μαρξ-Φ. Ένγκελς, Γερμανική Ιδεολογία, Α, σ.130   

30. Β.Ι. Λένιν, Κράτος και Επανάσταση, σ.12

31..Μαρξ-Φ. Ένγκελς, Γερμανική Ιδεολογία, Α, σ.127

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1.      ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΛΑΙΣΙΩΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ …………………………………………………………………                                                                                                   

2.      Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ…...............................

3.      ΤΑΞΕΙΣ-ΤΑΞΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ-ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ……………………...

4.      Η ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ……………………………………………

     ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ…………...……………………………………………………

      ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ…………………………………………………………..……